Türkiye Kuraklik Projeksiyonu

Meteoroloji Genel Müdürlüğünce hazırlanan “Türkiye Kuraklık Projeksiyonları” adlı raporu bence bütün Ziraatçilerin okuyup üzerinde düşünmesi, tartışması gereken bir çalışma.

"Ülkemiz, tarihi boyunca birçok kuraklık sorunuyla karşı karşıya kalmış ve kalmaya da
devam edecektir. Özellikle iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinden en fazla etkilenecek bir
bölge olan Akdeniz havzasında yer almasından dolayı su kaynaklarının zayıflaması, orman
yangınları, kuraklık ve çölleşme ile bunlara bağlı ekolojik bozulmalar riski ile karşı karşıyadır
(IPCC, 2014)."
Önsözden

Orman yangınları, kuraklık ve çölleşme ile zaten artan bir ivmeyle yüzleşiyoruz. Bu sebeple bir iklim değişikliği sonucunda çizilen projeksiyonların çok da yersiz olmadığını düşünüyorum. Şimdi Türkiye’nin neden giderek artan bir kuraklık tehtidi altında olduğuna hangi verilerle ve nasıl ulaşılmış olduğunu anlamaya çalışalım. Türkiye kuraklık projeksiyonları kitapçığında “Standartlaştırılmış Yağış- Evapotranspirasyon İndis (the Standardized Precipitation-Evapotranspiration Index – SPEI)” yöntemi kullanılıyor, ve tüm veriler Türkiye çapındaki 123 meteoroloji gözlem istasyonundan elde edilerek bir öngörü, bir model yapılıyor.

Öncelikle Standartlaştırılmış Yağış- Evapotranspirasyon İndis (bundan sonra SPEI olarak geçecektir.) yönteminin ne olduğuna bakalım. En basit haliyle SPEI kuraklığı izlemek ve analiz etmek için belli bir zamandaki yağış miktarı ve yine aynı zamandaki potansiyel evapotranspirasyon arası farkın, yağış verilerinin standart sapmasına bölünmesi ile bulunan değerdir.

P: Belirli bir zaman dilimi içindeki toplam yağış (mm)
PET: Aynı zaman dilimi içindeki potansiyel evapotranspirasyon (mm)
σ: Yağış verilerinin standart sapması

1. Belirli bir zaman dilimi için (1 ay, 3 ay, 12 ay vb.) yağış ve PET verileri toplanır.
2. Yağış verilerinin standart sapması (σ) hesaplanır.
3. SPEI değeri, (P – PET) / σ formülü kullanılarak hesaplanır.

Eğer;
SPEI > 0: Yağış, PET’ten fazladır. Kuraklık yoktur.
SPEI = 0: Yağış ve PET eşittir.
SPEI < 0: Yağış, PET’ten azdır. Kuraklık vardır.

Raporun yazarları; Türkiye’de alansal ve zamansal yağış düzenli olmadığı için yağışlı olan bölge daha yağışlı olma eğiliminde olabilir, bu sebeple yıllık yağış miktar ve dağılımına bakmak yerine kuraklık indekslerine bakılması daha doğru olur fikrindedirler.

Yine Türkiye’nin sıcaklık anomalisi uzun dönem grafiğine bakıldığında sıcaklığın zaman içindeki değişimine bağlı olarak; gerçekleşen yağışların alansal dağılımı, şiddeti ve süresi değişiklik göstermektedir.

Türkiye’nin uzun yıllar sıcaklık ortalaması grafiğine bakıldığında ortalama sıcaklığın yükseliş trendinde olduğunu görebiliyoruz. Kuraklığa ilişkin grafikleri yorumlayabilmek için kuraklık sınıf değer aralıklarını da bilmek gerekiyor. SPEI>0 için “kuraklık yoktur” demiştik, bu tablo ile daha ayrıntılı bir sınıflandırma yapabiliyoruz.

Türkiye Kuraklık Projeksiyonları raporunda “Çalışmada Türkiye’yi temsil eden uzun süreli aylık toplam yağış ve aylık ortalama sıcaklık ölçümlerine sahip 123 meteoroloji gözlem istasyon verisi (1971-2015) HadGEM2-ES (the Hadley Centre Global Environment Model version 2), MPI-ESM-MR (Max Planck Institute for Meteorology Earth System Model MR), GFDL-ESM2M (GFDL’s ESM2 Global Coupled Climate–Carbon Earth System Models) bölgesel iklim projeksiyonlarının (RCP4.5) senaryolarının aylık toplam yağış ve aylık ortalama sıcaklık verileri (2016–2098) kullanılmıştır” denmiştir. Kullanılan modellerden sadece biri olan HadGEM2-ES modelinin birkaç grafiği üzerinde duracağız.

“HadGEM2-ES, küresel iklim modeli İngiltere Meteoroloji Servisi (Met Office)’ne bağlı bir araştırma kuruluşu olan Hadley Merkezi tarafından geliştirilmiştir. HadGEM2 serisi birleştirilmiş atmosfer-okyanus yapılandırması ile içerisinde dinamik vejetasyon, okyanus biyolojisi, atmosfer kimyasının bulunduğu bir kara-sistem yapılandırmasını içeren 2’inci nesil bir modeldir. HadGEM2-ES küresel model verilerinin RegCM4 dinamik ölçek küçültme yöntemi kullanılarak, Türkiye için üretilen bölgesel iklim projeksiyon çıktıları (2016-2098) 20 km çözünürlükte elde edilmiştir“

Grafikteki u(t) Mann-Kendall sıra korelasyon katsayısı değerinde test değeridir. u(t) değeri istenen bir anlamlılık düzeyinde anlamlı ise; u(t)>0 artan veya u(t)<0 ise azalan yönde bir trend vardır denir. u(t)’ ise Geriye doğru Mann-Kendall istatistiğidir. Grafikte mavi renkle gösterilen u(ti) verilerine baktığımızda Yağış eğilim beklentilerinin 2024 yılından başlayarak “dramatik” denebilecek bir aşırı kurak (extremely dry) dönem beklendiğini görebiliriz, ve yine maalesef 2029 yılına kadar kuraklık beklentisi çok şiddetli biçimde artmakta ve ancak 2050’lerde hafifçe iyi iyileşme sonunda tekrar şiddetli kuraklık beklenmektedir.

Bence harita renklendirmesinde kurak bölgeler için mavi ve beyaz kullanılması isabetli olmamış, insanda susuzluktan ziyade yağış varlığı izlenimi veriyor. 2016 ile 2040 yılları arasında Türkiye’nin çoğunun şiddetli kuraklıktan muzdarip olacağı görülüyor. Haritada önemli tarım bölgelerinden Çukurova -Adana, Antalya ve Antakya’da şiddetli kuraklık beklentisi görülebilir. Yine Istanbul-Kocaeli-Bursa civarı aşırı kuraklık beklentisi, tarımın yanında sanayinin de sıkıntılı günlerden geçeceğinin çok açık belirteçleridir.

Raporun tamamı okunduğunda üç farklı yaklaşım kullanarak ve neredeyse veri alınan tüm istasyon bölgeleri için ayrıntılı tahminler görülebilir.

İlgili raporun sonuç kısmına gelirsek;

“İncelenen her üç projeksiyonda da; sıcaklıklarda beklenen artış ve yağıştaki azalış trendi (yıllar arası ve yıl içindeki düzensiz yağış değişiklikleri) ile birlikte SPEI-3 ve SPEI-12 aylık ölçeklerde Türkiye genelinde kuraklık sınıflarının daha kurak bir üst sınıfa doğru kayma eğilimi göstereceği tespit edilmiştir. Özellikle HadGEM2-ES (RCP4.5) senaryosunun projeksiyon dönemlerinde uzun süren güçlü kuraklıkların MPI-ESM-MR (RCP4.5) ve GFDLESM2M (RCP4.5) projeksiyonlarının dönemlerine nazaran daha şiddetli olduğu öngörülmektedir. Buna karşılık kısa süren şiddetli kuraklıkların büyüklüğü MPI-ESM-MR (RCP4.5) ve GFDL-ESM2M (RCP4.5) projeksiyonlarının özellikle ikinci döneminde ve MPIESM-MR (RCP4.5) projeksiyonun son döneminde daha şiddetli yoğunlukta olacağı öngörülmektedir. HadGEM2-ES (RCP4.5) projeksiyonunun dönem boyunca sıcaklıkta beklenen artışın diğer iki projeksiyona göre daha fazla olması sıcaklığın kuraklık üzerinde yaratabileceği olumsuz etkileri ortaya koymaktadır.”

denmektedir. Maalesef gelecek projeksiyonları ülkemiz için çok ciddi önlemlerin düşünülmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Üstelik fazla zamanımız olduğu da söylenemez.

Kaynak : https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/kitaplar/kuraklikprojeksiyon.pdf

Fotoğraf: Jean-Paul Wettstein: https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/tekneler-gemiler-nehir-irmak-17985173/

Fotoğraf: RDNE Stock project: https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/adam-ayakta-bakmak-cevre-8553524/